Koszty produkcji

Koszty produkcji, wartość nakładów poniesionych na uzyskanie określonego produktu. Rozróżnia się k.p. społeczne oraz k.p. własne. Społeczne k.p. oznaczają całkowity nakład pracy społecznej — zarówno żywej, jak i uprzedmiotowionej — niezbędny do wytworzenia określonej produkcji. Społeczne k.p. są zatem równoznaczne z wartością produkcji i mogą być wyrażone za pomocą formuły c+v+m. Suma społecznych k.p. w danym okresie jest równa wartości społecznego produktu globalnego. W odniesieniu do pojedynczego produktu społeczne k.p. oznaczają przeciętny, w skali całego społeczeństwa, nakład pracy potrzebny do wytworzenia tego produktu. Własne k.p. jako przedmiot rachunku kosztów w przedsiębiorstwach produkcyjnych obejmują w odniesieniu do określonej produkcji: 1. wartość zużytych środków produkcji oraz część nakładu pracy żywej opłaconą bezpośrednio w formie płacy roboczej (c+o); 2. niektóre elementy wartości produktu dla społeczeństwa, związane (przy podziale) instytucjonalnie z daną produkcją (składki ubezpieczeń społecznych i rzeczowych, niektóre podatki i opłaty publicznoprawne, czynsze, odsetki itp.). Przy porównywaniu obu powyższych znaczeń k.p. należy pamiętać, że własne k.p. nie reprezentują wielkości przeciętnych w skali społecznej, dotyczą bowiem konkretnych warunków określonego przedsiębiorstwa. Ponadto własne k.p. liczone są zawsze w formie pieniężnej, podczas gdy społeczne k.p. powinny być rozumiane jako odpowiednie ilości jednostek pracy, a pieniężny ich odpowiednik — cena sprzedaży produktu — charakteryzuje ich poziom w sposób przybliżony. Rachunek kosztów w przedsiębiorstwach jest niezbędnym warunkiem do ich sprawnego działania i jednocześnie ma olbrzymie znaczenie dla całej gospodarki narodowej. Pozwala on planować i kontrolować w sposób systematyczny kształtowanie się własnych k.p. poszczególnych produktów w każdym przedsiębiorstwie, a zatem jest podstawowym narzędziem w walce o obniżkę własnych k.p. Obniżka taka może nastąpić przez wprowadzenie ulepszonych metod produkcji, wzrost wydajności pracy, oszczędności w zużyciu materiałów, lepsze wykorzystywanie maszyn i urządzeń itp.; oznacza ona w istocie oszczędność pracy żywej i uprzedmiotowionej, jest zatem jednym z najważniejszych czynników rozwoju gospodarczego kraju i podniesienia stopy życiowej ludności. Rachunek kosztów polega na takim grupowaniu k.p. poniesionych w danym okresie, aby uzyskać właściwy obraz ich struktury w odpowiednich przekrojach klasyfikacyjnych kosztów. Rachunek ten może być dokonywany bądź pod kątem zamierzonej działalności i wtedy nazywa się planowaniem kosztów, bądź też w postaci księgowej ewidencji nakładów rzeczywiście poniesionych. Sporządzenie planu kosztów jest niezbędnym warunkiem do opracowania planu finansowego przedsiębiorstwa, ponieważ umożliwia określenie rentowności. Księgowa ewidencja poniesionych kosztów, której najważniejszym etapem jest tzw. rozliczenie kosztów, stanowi w istocie sprawozdanie z wykonania przez przedsiębiorstwo planu kosztów i dlatego musi posługiwać się tymi samymi metodami rachunku i przekrojami klasyfikacyjnymi. Do księgowego rozliczenia kosztów wprowadza się współcześnie pewne elementy planowane, co ułatwia ewidencję księgową i jej analizę. Konsekwentne powiązanie elementów planowanych z ewidencją i rozliczeniem kosztów rzeczywistych jest istotą normatywnego rachunku kosztów (kosztów normatywnych rachunek), będącego w chwili obecnej najbardziej doskonałym rodzajem rachunku kosztów. Zasadniczym celem rachunku kosztów jest ustalenie związku między poniesionymi przez przedsiębiorstwo nakładami a określonymi rezultatami jego działalności (uzyskanymi produktami). Związek ten jest przedmiotem szczególnego zainteresowania ekonomii burżuazyjnej, która usiłuje sformułować warunki równowagi przedsiębiorstwa i na tej podstawie oprzeć całą teorię równowagi.