Pieniądz obrachunkowy

Pieniądz obrachunkowy, umowna jednostka pieniężna, której parytet złota został ustalony między zainteresowanymi krajami, organizacjami lub bankami. Celem powołania do życia p.o., mającego charakter pieniądza międzynarodowego, jest umożliwienie dokonywania rozliczeń clearingowych dwu- lub wielostronnych, ustalanie roszczeń lub stworzenie rezerw środków płatniczych do zabezpieczenia płynności finansowej międzynarodowej. Takim pieniądzem jest m. in. rubel transferowy o parytecie 0,987412 g czystego złota, wprowadzony od II 1964 na podstawie umowy o rozliczeniach wielostronnych w rublach transferowych i o utworzeniu Międzynarodowego Banku Współpracy Gospodarczej, zawartej przez kraje Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej 22 X 1963. Również w praktyce rozliczeń clearingowych krajów kapitalistycznych występują umowne jednostki p.o. Utworzona przez 18 krajów kapitalistycznych w połowie 1950 Europejska Unia Płatnicza dokonywała rozliczeń wielostronnych w umownej jednostce EUP, której parytet wynosił 888671 g czystego złota. Bezpośrednią przyczyną powoływania do życia p.o. do rozliczeń clearingowych dwu- i wielostronnych było przede wszystkim dążenie do uniezależnienia tych rozliczeń od możliwych zmian siły nabywczej i dewaluacji walut narodowych zainteresowanych krajów, a także w wielu przypadkach formalne ograniczenie możliwości występowania tych walut w rozliczeniach międzynarodowych. P. o. są też umowne jednostki pieniężne, występujące m. in. w konwencjach międzynarodowych dotyczących transportu, które ustalają wysokość odpowiedzialności przewoźnika we frankach złotych o wadze u/n g i próbie 0,900 złota. Jednostką pieniężną przyjętą do określenia wysokości kapitału i przedstawiania bilansu Banku Rozrachunków Międzynarodowych w Bazylei jest frank złoty o zawartości 0,29032258 g czystego złota. Natomiast Europejskie Porozumienie Walutowe, w obrębie którego działa Europejski Fundusz Walutowy udzielający kredytów, posługuje się jednostkami rachunkowymi (units of account) określonymi na 0,888671 g czystego złota. Przyczyną stosowania w tych przypadkach umownego p.o. jest dążenie do stworzenia ponadnarodowej jednostki pieniężnej o stałej wartości, niezależnej od polityki walutowej jakiegokolwiek państwa. Swego rodzaju p.o. jest także powstała w obrębie MFW jednostka specjalnych praw ciągnienia (Special Drawing Rights) określona na 0,888671 g czystego złota. System SDR, działający od 1 I 1970, polega na możliwości uzyskania od MFW na specjalnym rachunku odpowiedniej sumy jednostek SDR, które służyć mają jako nowy rodzaj rezerw międzynarodowych środków płatniczych w celu wyrównywania przejściowych deficytów w bilansach płatniczych. Przyczyną stworzenia tego mechanizmu była chęć zwiększenia płynności międzynarodowej. Przyjęty mechanizm działania SDR jest kompromisem różnorodnych projektów stworzenia międzynarodowego pieniądza w celu zwiększenia płynności finansowej w krajach należących do MFW.